Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.
Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan de Scheldestelling (oa Bruggenhoofd Gent).
Hieronder vindt u voorlopig sterk onvolledige lijst van de Duitse gesneuvelden bij de strijd om de Scheldestelling, waar dus ook de bunkerlijn Bruggenhoofd Gent deel van uitmaakte.
Toen op 16 mei 1940 het Belgische leger de opdracht kreeg de KW-linie te verlaten, kregen ze 3 dagen de tijd om de Scheldestelling volledig ingericht te krijgen. Dit impliceerde dat een aantal tussen de KW-linie en Scheldestelling gelegen waterlopen bijkomend soms kort zouden verdedigd worden, al was het af en toe maar om de rest van de troepen de tijd te geven, veilig hun nieuwe stellingen te bereiken.
De lijst start dan ook namen te vermelden van zodra ze gekoppeld kunnen worden aan die waterlopen waar toch ook soldaten aan Belgische en Duitse kant bleken te sneuvelen. Bij het terugtrekken op die Scheldestelling werd de Schelde tussen Antwerpen en Gent al vervangen door het kanaal Gent-Terneuzen omdat de Schelde in die zone al veel te vroeg bleek gevallen te zijn door een mislukte vernielingsopdracht aan de voetgangerstunnel in Antwerpen.
Bij de aanloop (is ook zo in de Belgische gesneuveldenlijsten) zijn inbegrepen:
- De gesneuvelden aan de Schelde nabij Antwerpen.
- Het Zeekanaal richting Brussel en zijn verder vervolg als kanaal Brussel Charleroi
- De Dender die doelbewust als vertragingsobject werd gebruikt, vooral tussen Dendermonde en Aalst.
Deze lijst samenbrengen is natuurlijk nog een gans stuk moeilijker dan het vinden van Belgische data. Deze lijst is alfabetisch gerangschikt maar toch in de mate van het mogelijk al opgedeeld in de regio waar de gesneuvelden dienen te worden aan gekoppeld.
Wat zeker nu ook nog ontbreekt en nog meer tegenvalt om hier ook toe te voegen zijn de Britse gesneuvelden tussen Oudenaarde en de Franse Grens die in die zone de Schelde verdedigden en toch ook zware verliezen leden.
Het bundelen van de Belgische gesneuvelden aan de Scheldestelling met onder andere Bruggenhoofd Gent, was al geen sinecure. Hetzelfde proberen doen voor de ganse Scheldestelling voor wat betreft de Duitse gesneuvelden, is nog veel lastiger om gedaan te krijgen. Ten eerste is het al zeker niet evident info over deze gesneuvelden te vinden en bijkomend is deze vaak zeer onvolledig of heel vaak niet altijd even betrouwbaar en juist.
In eerste instantie zijn deze lijsten opgebouwd op basis van 2 Grote basiswerken om dit voor de Scheldestelling op te starten, zijn 2 niet zo vlot nog terug te vinden naslagwerken. De basis die al jaren op de website stond, was het boekje "Het Duits Ehrenfriedhof van Wetteren-Kwatrecht in de Tweede Wereldoorlog 1940-1944" van "Romain De Bouver". Een tweede werk dat ondertussen ook werd verwerkt, is ook van zijn hand en is het boekje "2000 Duitse soldaten op het Ehrenfriedhof van Deinze en Vinkt". Bij deze dan ook nog eens een extra dankwoordje voor deze waardevolle documenten van Mr. De Bouver om toch als basis te dienen om tot deze eerste lijsten te komen.
Helaas is de info die bij de respectievelijke soldaten te vinden, zeker niet altijd even juist en gebrekkig. Ook zijn zeker niet alle Duitse soldaten op deze kerkhoven ooit begraven effectief te koppelen geweest aan deze Scheldestelling. Dit klopt zelfs niet voor het Ehrenfriedhof van Wetteren en al zeker niet meer voor het Ehrenfriedhof van Deinze dat grotendeels gesneuvelden bevatte, gevallen bij de slag om de Leie, het vervolg op de slag om de Schelde dus.
In 2023 is een poging gestart deze lijsten veel gedetailleerder te krijgen aan de hand van de website www.ancestry.com die massa's (en vrij volledig) kerkhoffiches bevat van Duitse gesneuvelden (onder andere, nog veel meer andere ook trouwens). Voor de geïnteresseerden. De website is betalend en dus niet gratis maar bevat massa's meer dan waardevolle info.
Bijkomend probleem is dan wel dat 95% van die fiches is opgesteld in wat men omschrijft als "Fracturschrift", een ouder Gothisch schrift dat zeker in de meidagen 40 aan Duitse kant nog heel veel gebruikt werd. het lezen valt letterlijk sterk tegen omdat nogal wat letters totaal anders worden geschreven (en zelfs andere letters zijn zoals wij ze lezen). Koppel dit dan aan handschrift (heel vaak hanepoten) en dit door elkaar met gewoon schrift in Duits,... en je beseft dat het opstellen van deze lijsten op basis van die fiches, opnieuw een titanenwerk is.
Een voorbeeld om aan te tonen dat het maken van volledige lijsten hierover zo goed als onbegonnen werk is, kan u hieronder al vinden.
Dit zijn de aantallen van gesneuvelden en gewonden in de buurt van TPG die worden gemeld in "Kriegstagebuch n°3 - Teil 2 - Die Schlacht in Flandern und im Artois bei 18 Armee 20.5 - 4.6-40".
Daar kan men onderstaande aantallen in terugvinden, natuurlijk alleen sprekend voor verliezen van de 56e ID die specifiek vocht tegenover Bruggenhoofd Gent.
| Datum |
Officieren |
Onder- |
Officieren |
Onder- |
Officieren |
Onder- |
| |
gesneuveld |
officeren |
gewond |
officeren |
vermist |
officeren |
| |
|
en soldaten |
|
en soldaten |
|
en soldaten |
| |
|
gesneuveld |
|
gewond |
|
vermist |
| |
|
|
|
|
|
|
| 19/05/1940 |
1 |
15 |
3 |
33 |
|
|
| 20/05/1940 |
3 |
43 |
7 |
125 |
0 |
3 |
| 21/05/1940 |
5 |
129 |
10 |
223 |
0 |
3 |
| 22/05/1940 |
|
9 |
1 |
55 |
|
|
| 23/05/1940 |
1 |
18 |
2 |
52 |
|
|
| 24/05/1940 |
1 |
18 |
2 |
52 |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
| Totaal |
11 |
232 |
25 |
540 |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
Als men dan deze aantallen gaat vergelijken met de aantallen zoals in onderstaande tabellen te vinden, blijkt dit op eerste zicht vrij goed te kloppen. Toch deze opmerkingen:
- Heel merkwaardig geeft men voor zowel 23 als 24/05/1940 dezelfde aantallen op, wat allicht wel niet zal kloppen.
- Deze lijsten zijn dus wel op basis van aantallen van een bepaalde dag. Deze getallen werden achteraf niet meer gecorrigeerd als een of meerdere van de zwaar gewonden, de dag nadien toch nog bleken te overlijden aan hun verwondingen in nabijgelegen veldlazeretten en hospitalen.
- Er zijn ondertussen foto's van Duitse veldgraven gekend (waarvan er enkele in eigen bezit), die niet in deze lijst inbegrepen zitten? Deze duiken ondertussen gelukkig wel door de band op in de huidige opgenomen nieuwe aanvullingen afkomstig van de Duitse gesneuveldenfiches van www.ancestry.com.
Alleen al de Duitse eenheden direct betrokken bij de 56e ID zouden tussen 10 mei 1940 en 4 juni 1940 een zware tol betalen. Alleen al 75 officieren sneuvelden in deze periode, wat neerkwam op 50%. Bij de onderofficieren waren dit er 250, wat ook 24% betrof. Aan soldaten verloren zij in totaal 1554 man (22%).
Op zijn beurt is dat beeld echter te beperkt als we willen een beeld hebben van de gesneuvelden over de ganse Scheldestelling. Om dat beeld vollediger te maken dienen ook nog bij diezelfde slag betrokken eenheden mee ingerekend te worden, namelijk deze die rond die periode nog opdoken langs de Schelde tussen Gavere en de Franse grens enerzijds en anderzijds langs het kanaal Gent Terneuzen. Hieronder alvast ook deze Infanteriedivisies met hun bijhorende onderliggende regimenten. Let op, dit zal zeker niet volledig in detail zijn en enkel de grote lijnen bevatten.
Aan de Franse Grens aan de Schelde:
Nabij de Schelde tussen Franse Grens en Oudenaarde:
- 18e Infanterie Divisie
- 61e Infanterie Divisie
- 31e Infanterie Divisie
- 14e Infanterie Divisie
- 19e Infanterie Divisie
Van Oudenaarde tot de noordkant van Bruggenhoofd Gent (Zingem)
Tegenover Bruggenhoofd Gent
Langs kanaal Gent - Terneuzen tot Nederlandse grens
- 208e Infanterie Divisie
- 216e Infanterie Divisie
- 256e Infanterie Divisie
Uit de onderzochte fiches blijkt dat in eerste instantie heel veel Duitse gesneuvelden in eerste instantie werden begraven in veldgraven overal in de buurt, heel vaak naast wegen, op randen van velden en zelfs in tuinen van woningen en kastelen. Anderen werden meteen begraven op de plaatselijke kerkhoven in de directe buurt van het sneuvelen.
Ook ontstonden heel vaak in de buurt van zware strijdregio's of grote veldhospitalen al vrij vroeg beperkte verzamelkerkhoven die later dan van Duitse kant werden omgevormd tot Duitse Ehrenfriedhoven.
Zo werden in eerste instantie vele gesneuvelden van de Scheldestelling toch "herbegraven" op onderstaande grotere verzamelkerkhoven:
- Ehrenfriedhof Wetteren - Hier werden vrij kort na de gevechten aan Bruggenhoofd Gent een heel aantal veldgraven verzameld uit de directe regio en gevechten te Kwatrecht, Gijzenzele en Oosterzele. Let op, men was ook hier soms van redeneren zeer raar. Zo zijn verschillende veldgraven op bv Oosterzele nooit naar Kwatrecht verhuisd maar bv naar Deinze. Anderzijds zijn dan bepaalde gesneuvelden aan het kanaal Gent-Terneuzen wel degelijk nog begraven op Wetteren, anderen opnieuw op Deinze en nog anderen op de Westerbegraafplaats in Gent. Er zit dus soms heel weinig logica in.
- Op Wetteren werden er alvast ook nog 18 soldaten begraven die waren gevallen bij de vertragingsopdrachten tussen Dender en Bruggenhoofd Gent. In totaal lagen er op de eerste uitgebouwde versie van het kerkhof dan ook 143 gesneuvelden. Vrij kort nadien werd het kerkhof ook nog aangevuld met nog eens 31 gesneuvelden die in dezelfde periode overleden aan de gevolgen van verwondingen in hospitalen in het Gentse. Dit waren slachtoffers van de slag om het kanaal Gent-Terneuzen maar ook de slag om de Leie die dus in deze telling niet thuishoren..
- Ehrenfriedhof Deinze - Dit was een vrij groot kerkhof van Duitse soldaten dat in 1942 niet minder dan 1742 Duitse gesneuvelde soldaten bevatte. Dit waren in hoofdzaak gesneuvelden van de strijd volgende op deze aan Bruggenhoofd Gent, namelijk de Leieslag. Op dit kerkhof konden zeker nog eens 46 graven gevonden worden, te koppelen aan de strijd om Bruggenhoofd Gent en nog heel wat anderen die nog vielen voor de slag om de Leie op de zone langs de Schelde van de Franse grens tot aan Bruggenhoofd Gent en langs het kanaal Gent Terneuzen.
- Ehrenfriedhof Renaix (Ronse) - Hier lagen in totaal 514 Duitse gesneuvelden. In hoofdzaak gevallen op de Schelde zuidelijke van Oudenaarde en zelfs nog meer naar de Belgisch Franse Grens toe. Ook hiervan waren er zeker nog een onbekend aantal graven te koppelen aan de strijd om Bruggenhoofd Gent. Ook deze worden nu op basis van die fiches van www.ancestry.com geleidelijk aangevuld.
- Het Tijdelijk kerkhof nabij Aalst - Mijlbeek - Te Aalst - Mijlbeke bevond zich tijdens de strijd om Bruggenhoofd Gent de Duitse veldlazaret 646. In dit veldhospitaal die een onderdeel was van de Duitse 156e Sanitätsabteillung.In dit veldhospitaal werden in een periode van 6 dagen niet minder dan 933 gewonden verzorgd. 45 overleefden hun verwondingen niet. Er werden in totaal 173 operaties uitgevoerd, 818 gewonden werden van hieruit doorgestuurd naar opnieuw hun eenheid of bv naar Duitsland voor verder herstel. 81 van hen werden specifiek doorgestuurd omdat hun verwondingen in die mate ernstig waren dat behandeling ter plaatse te moeilijk was. Hier moeten zeker nog extra bij de Scheldestelling dodelijk verwond geraakten bijgezeten hebben die het allicht ook nooit gehaald zullen hebben en in deze lijsten ontbreken. Zij kunnen overleden zijn in hospitalen in de buurt of heel wat van hier verwijderd zonder dat men nog een link met deze stelling gaat zoeken.
- Gentse kerhoven - Westerbegraafplaats (ook soms Westakker en Brugse poort genoemd) - Hier werden gedurende de ganse oorlog in totaal niet minder dan 550 gesneuvelde Duitsers begraven. Het merendeel gesneuveld bij de slag op het kanaal Gent Terneuzen. Een 55 tal van hen geraakten ooit origineel gewond bij het verlaten van Bruggenhoofd Gent nabij Deinze. Deze lagen allen begraven aan de Brugse Poort. Ook velen hiervan worden op dit moment nog toegevoegd.
Tijdens de Duitse bezetting zouden reeds een aantal van bovenstaande kerkhoven worden ontruimd. Dit betekende dat soldaten die vaak eerst al in een veldgraf hadden gelegen en al verplaatst waren naar die beperktere verzamelkerkhoven een tweede keer werden ontgraven en nogmaals verhuisd. Dit is gebeurd op een aantal burgerkerkhoven waar soms ook aanzienlijke hoeveelheden gesneuvelde Duitsers kwamen te liggen (vooral meer naar de Franse grens toe. Dit gebeurde ook met een aantal toen reeds als verzamelkerkhoven beschreven locaties.
- Zo werd alvast het kerkhof van Aalst - Mijlbeke ontruimd en toegevoegd aan het Ehrenfriedhof van Brussel - Evere
Ook werden er gedurende de bezetting tot in 1942 nog kleinere eerder niet verhuisde veldgraven toegevoegd aan de Ehrenfriedhoven van Wetteren-Kwatrecht, Deinze en Ronse (Renaix).
Vanaf 1948 zouden alle hierboven vermelde Duitse verzamelkerkhoven nogmaals worden ontruimd wat voor sommigen dus een 3e en zelfs 4e ontgraving werd. Zij werden dan allen verhuisd naar het grootste Duitse verzamelkerkhof uit WOII in België, namelijk Ehrenfriedhof Lommel. Uiteindelijk zullen daar meer dan 48.500 Duitse soldaten worden begraven, allen gevallen bij de meidagen '40, de Duitse bezetting of de bevrijding in '44.
Het mag dus duidelijk zijn dat onderstaande lijst zeker nog fouten zal bevatten en alles behalve volledig zal zijn. Alleen komt het natuurlijk met blijvend corrigeren zeker altijd wel iets dichter bij het werkelijke beeld dat heden amper ergens sluitend te vinden is.
- Als je gesneuvelden terugvindt van de eenheden gepositioneerd ten opzichte van de Schelde tussen Gavere en de Franse grens tot een datum van 23/05/1940, mogen deze zeker beschouwd worden als slachtoffers van de slag om de Schelde. Vanaf de 24/05/1940 kan dit nog het geval zijn maar zit je ook mogelijks reeds met de eerste slachtoffers van de slag om de Leie. Latere data blijven moeilijk te interpreteren zonder verdere details te kennen, zeker als ze zijn overleden in hospitalen aan eerder opgelopen verwondingen.
- Als je gesneuvelden terugvindt van de eenheden gepositioneerd ten opzichte van het kanaal Gent Terneuzen, gevallen tot en met 22/05/1940, mag je rekenen dat ze zullen zijn gevallen in de aanloop naar deze gevechten. Op 23/05/1940 zullen ze zeker nog gevallen zijn bij de slag om het kanaal Gent-Terneuzen. Ook hier wordt 24/05/1940 moeilijk omdat je dan ook al de eerste gesneuvelden van diezelfde eenheden zal vinden, die vielen aan de slag om het Schipdonkkanaal. Ook hier zijn latere gesneuvelden in hospitalen zeer moeilijk te koppelen tenzij meer detailinfo over hun overlijden gekend is.
- In eigen lijsten zijn daarom ook alvast geen gesneuvelden van die lijsten vanaf 25/05/1940 meer toegevoegd omwille van de twijfel op dit moment. Er zullen ook daar nog personen bijzitten die pas de dag nadien of enkele dagen later overleden aan eerder aan de Scheldestelling opgelopen verwondingen. 24/05/1940 is wel altijd nog toegevoegd met de optie over de twijfel er aan toegevoegd tot nadere info zou bevestigen dat ze er al dan niet bijhoorden of dienden bijgeteld te worden.
- Ook is het belangrijk in dit alles steeds te bedenken dat bepaalde veldgraven ook nooit naar deze verzamelkerkhoven zijn verhuisd maar soms later na de gevechten gerepatrieerd werden om herbegraven te worden in hun thuisland. Dat zijn in het algemeen de moeilijkste namen om in de lijsten te krijgen. Weet wel dat zo een repatriëring van Duitse kant na WOII (als verliezende partij) niet evident zal zijn geweest en zeker niet courant was.
Een opmerking die ook zeer raar mag blijken. Van al deze Ehrenfriedhoven: Wetteren, Deinze, Renaix, Aalst, Brussel-Evere,... bestaan door de band nummeringen van de graven. Helaas weet ik niet waarom maar blijkt deze nummering totaal niet te kloppen met de nummering die ook op de gebruike infofiches te vinden zijn. Nochtans stel ik meer vertrouwen in die fiches dan in de nummeringen van latere naslagwerken die zich gebaseerd hebben op ik weet niet wat. Het heeft dan ook weinig nut de actuelere nummering zoals daarvan ook bestaande mee te geven gezien ze toch niet blijkt te kloppen. De locaties van de respectievelijke kruisjes in Lommel, indien gekend, zijn normaal gezien wel juist.
Daar dien je dan jammer genoeg de bedenking bij te maken die zeker niet altijd even graag gehoord wordt bij de huidige beheerders van dit kerkhof. Heel zelden klopt degene die in het graf ligt met wie op het kruisje staat vermeld. Dit is geen fabeltje maar de triestige waarheid en jammer genoeg ondertussen ook de waarheid voor een aantal andere oorlogskerkhoven in ons land (en niet alleen Duitse) waar nog al eens grote opruimsings- en vernieuwingswerken zijn gebeurd ondertussen. Voor het verzamelkerkhof in Lommel (vergeet niet dat dit een kerkhof was voor de verliezende partij Duitsland en we hier spreken over 1949) is het verhaal meer dan genoeg gekend dat de kruisjes bestonden en de karren met ontgraven kisten langs de open putten reden waarna gewoon in elke kuil een kist werd gegooid en daarna gewoon 1 voor 1 bij elke kist een kruisje werd gezet, ongeacht van wie er werd ingegooid qua kist. Dit maar als een triestig en vrij respectloos weetje maar jammer genoeg 100% de waarheid die mij ook ooit al in mailvorm als getuigenis werd doorgestuurd.
Hierbij de link naar de verschillende deelpagina's met info over Duitse gesneuvelden:
Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan de Scheldestelling.
- Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan de Scheldestelling.
|
